Sprawna wymiana powietrza to nie tylko kwestia bezpieczeństwa. Systemy wentylacyjne zapewniają także odpowiednio wysoką jakość powietrza w domu i odprowadzają wilgoć na zewnątrz. Dzięki temu zapobiegają rozwojowi pleśni i wydłużają żywotność budynku. Rodzaj systemu wentylacyjnego zależy natomiast od charakterystyki domu oraz pożądanych efektów. Omawiamy najpopularniejsze typy wentylacji.
Działanie i funkcje wentylacji
Podstawową funkcją wentylacji jest odprowadzenie zużytego powietrza z domu i dostarczenie świeżego z zewnątrz. Takie działanie jest konieczne ze względu na zdrowie i bezpieczeństwo mieszkańców. Wentylacja ułatwia bowiem usuwanie szkodliwych substancji: kurzu, dymu tytoniowego, pary wodnej.
W szczególności jednak odprowadza dwutlenek węgla, czyli produkt uboczny spalania powstający podczas pracy kuchenek, pieców i kominków. Przy braku dopływu tlenu zamienia się on w śmiercionośny czad.
Skutki wadliwej wentylacji domu odczujemy bardzo szybko i są to:
- podrażnienia błon śluzowych,
- bóle głowy,
- uczucie chronicznego zmęczenia,
- choroby górnych dróg oddechowych,
- zawilgocenie ścian i stworzenie warunków do rozwoju grzybów i pleśni,
- nieprzyjemnie pachnące pomieszczenia domu.
Przepisy mówią, że zużyte powietrze powinno być odprowadzane w pomieszczeniach „brudnych” i „wilgotnych”, czyli łazience, kuchni, WC, spiżarni lub kotłowni. Trzeba jednak pamiętać, by umożliwić przepływ powietrza także do innych części domu. Najłatwiej zrobić to za pomocą podcięcia drzwi tak, by szczelina pomiędzy nimi a podłogą miała co najmniej 1 cm.
Prawidłowo działający system wentylacyjny powinien w ciągu godziny dostarczać odpowiednią ilość powietrza. Wydolność wentylacji powinna wynosić łącznie około 200 m3/h. Wartość ta rozkłada się odpowiednio na:
- kuchnię z kuchenką gazową – 70 m3,
- kuchnię z kuchenką elektryczną – 50 m3,
- łazienkę – 50 m3,
- toaletę – 30 m3,
- spiżarnię/kotłownię – 15 m3.
Rodzaje systemów wentylacyjnych
Najpopularniejsze w Polsce systemy wentylacyjne to: wentylacja grawitacyjna, wentylacja mechaniczna oraz wentylacja mechaniczna z rekuperacją.
Wentylacja grawitacyjna
Jest to najprostszy i najczęściej stosowany system wentylacyjny, zbudowany z pionowych kominów wentylacyjnych, którymi odprowadzane jest zużyte powietrze. Napływ powietrza do domu zapewniają natomiast wszelkie nieszczelności przy drzwiach lub oknach. Współczesne budownictwo jest jednak niezwykle szczelne, dlatego często na ramach okiennych lub w ścianach wewnętrznych umieszcza się specjalne nawiewniki.
Działanie wentylacji grawitacyjnej opiera się na zjawisku konwekcji, czyli ruchu powietrza wywołanym różnicą gęstości i ciśnienia powietrza wewnątrz i na zewnątrz domu. Zimniejsze powietrze z zewnątrz napływa do domu nawiewnikami i ponieważ jest cięższe niż zużyte, ciepłe powietrze, wypycha je do góry. Tam uchodzi ono na zewnątrz kominami wentylacyjnymi.
Choć wentylacja grawitacyjna jest bardzo tania i raczej bezproblemowa w utrzymaniu, jest to system dość prymitywny, który nie zawsze sprawdza się jednakowo dobrze.
Największą wadą jest jej słabe działanie przy niewielkiej różnicy temperatur. W cieplejszych miesiącach, kiedy temperatura wewnątrz i na zewnątrz budynku jest do siebie zbliżona, naturalna cyrkulacja powietrza nie jest wydajna, albo nie działa wcale. Powietrze z zewnątrz nie jest odpowiednio ciężkie, by wypchnąć z budynku powietrze zużyte. Dodatkowo, jako że wentylacja odbywa się samoistnie, nie można jej kontrolować ani regulować napływu świeżego powietrza. To duża niedogodność szczególnie w zimie, kiedy ogrzewanie zimnego powietrza może być bardzo kosztowne.
Wentylacja mechaniczna
W tym przypadku przepływ powietrza na wewnątrz i zewnątrz wymuszają wentylatory. W zależności od kierunku działania tych wentylatorów można wyróżnić trzy odmiany wentylacji mechanicznej:
- Wentylacja nawiewna. Powietrze nie napływa do domu samoistnie, ale jest wtłaczane za pomocą wentylatorów. Wytworzone dzięki nadmuchowi nadciśnienie wypycha zużyte powietrze nieszczelnościami lub kanałami wentylacyjnymi.
- Wentylacja wywiewna. W tym systemie powietrze napływa do domu przez nawiewniki lub nieszczelności, a usuwane jest przez wentylatory wyciągowe zamontowane w domu. Niekoniecznie muszą to być pomieszczenia „brudne” lub pomocnicze. Nie ma przeszkód, by wyciągi powietrza zastosować także w pozostałych pomieszczeniach.
- Wentylacja nawiewno-wywiewna. Jest połączeniem dwóch opisanych typów wentylacji mechanicznej. Pozwala to na niemal dowolną regulację przepływu powietrza.
Zaletą tego rozwiązania jest to, że nie jest się uzależnionym od warunków atmosferycznych i można samodzielnie zwiększać lub zmniejszać dopływ świeżego powietrza. Ta funkcja przyda się wtedy, gdy w domu przebywa więcej osób niż zazwyczaj, suszymy pranie lub gdy chcemy szybko pozbyć się dymu i nieprzyjemnych zapachów.
Wentylacja z rekuperatorem
Nazywa się ją także wentylacją mechaniczną z odzyskiem ciepła i często wskazuje jako najlepsze rozwiązanie dla domów jednorodzinnych. W skład systemu wchodzą: przewody wentylacyjne, wentylatory nawiewne i wywiewne, a także centrala wentylacyjna wyposażona w wymiennik ciepła (rekuperator).
Rekuperator jest prostym urządzeniem, poprzez które przechodzi powietrze wtłaczane do domu za pomocą wentylatora. Maszyna ogrzewa je, wykorzystując ciepło powietrza wywiewanego z budynku. Dzięki wbudowanym filtrom rekuperator oczyszcza także powietrze z alergenów, kurzu i mikrobów.
Korzyści, które płyną z systemu rekuperacyjnego:
- nawet o 50% mniejsze koszty ogrzewania domu;
- poprawa jakości powietrza;
- sprawny system wentylacji przez cały rok;
- minimalne ryzyko pojawienia się grzybów i pleśni;
- możliwość wielostopniowej regulacji napływu powietrza do domu.
Wentylacja w domu jednorodzinnym – koszty
Wariantem zdecydowanie najtańszym jest wentylacja grawitacyjna. Trzeba na nią przeznaczyć około kilkunastu tysięcy złotych, z czego około ¾ pochłonie budowa komina. Podobna kwota powinna wystarczyć do budowy wentylacji mechanicznej. W tym przypadku komin nie jest niezbędny, ale konieczny będzie zakup wentylatorów.
Do tego dochodzą także zwiększone wydatki na energię elektryczną potrzebną do zasilania wentylatorów. Ostateczna cena wentylacji mechanicznej nie będzie więc równa kosztom jej budowy.
Zdecydowanie najdroższą, ale i najbardziej wydajną opcją, jest wentylacja z rekuperacją. Dodatkowo trzeba wydać od 10 do 20 tys. zł na rekuperator oraz przewody wentylacyjne rozprowadzające powietrze do wszystkich pomieszczeń domu.
Niemniej warto ten wariant przemyśleć. Jest to inwestycja długoterminowa, dzięki której nadłożona kwota zwraca się dzięki oszczędnościom na ogrzewaniu. Ponadto dzisiejsza technologia produkcji rekuperatorów zapewnia dużą żywotność urządzeń, dzięki czemu koszty eksploatacji nie będą wysokie.
